آنافیلاکسی (Anaphylaxis) یک واکنش آلرژیک شدید و تهدید کننده زندگی است. شایع ترین واکنش های آنافیلاکتیک به غذاها، نیش حشرات، داروها و لاتکس است. علائم آنافیلاکسی به طور ناگهانی ظاهر می شود و می تواند شامل کهیر، تورم زبان، صورت یا گلو، مشکل در تنفس و ضربان قلب نامنظم باشد. اگر واکنش به شوک آنافیلاکتیک پیشرفت کند، می تواند کشنده باشد. آنافیلاکسی یک اورژانس پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد.
اگر به ماده ای حساسیت دارید، سیستم ایمنی بدن شما با ترشح مواد شیمیایی که باعث علائم آلرژی می شود، نسبت به این آلرژن واکنش بیش از حد نشان می دهد. به طور معمول، این علائم آزاردهنده در یک نقطه از بدن رخ می دهد. با این حال، برخی از افراد مستعد واکنش آنافیلاکتیک بسیار جدی‌تر هستند. این واکنش معمولاً بیش از یک قسمت از بدن را به طور همزمان تحت تأثیر قرار می دهد.
آنافیلاکسی نیاز به درمان فوری پزشکی دارد، از جمله تزریق سریع اپی نفرین و مراجعه به اورژانس بیمارستان. اگر به درستی درمان نشود، آنافیلاکسی می تواند کشنده باشد.
افراد خاصی بیشتر در معرض خطر آنافیلاکسی هستند. اگر آلرژی یا آسم دارید و سابقه خانوادگی آنافیلاکسی دارید، خطر بیشتری شما را تهدید می کند. و اگر قبلا آنافیلاکسی را تجربه کرده اید، خطر ابتلا به یک واکنش آنافیلاکسی دیگر افزایش می یابد.
این مقاله در بخش تحقیقاتی آزمایشگاه نمونه شمال تهران (نیکو) تهیه شده است.
در طول آنافیلاکسی چه اتفاقی می افتد؟
وقتی به چیزی حساسیت دارید، سیستم ایمنی بدن شما با ترشح مواد شیمیایی مانند هیستامین بیش از حد واکنش نشان می دهد. علائم آنافیلاکسی شامل تورم، خس خس سینه، تنگی نفس و مشکل در بلع است. یک واکنش آنافیلاکسی ممکن است چندین ناحیه از بدن شما را به طور همزمان تحت تاثیر قرار دهد.
مراحل آنافیلاکسی چیست؟
آنافیلاکسی به طور ناگهانی و سریع اتفاق می افتد. اغلب دوره هشدار وجود ندارد، اما ممکن است علائم خفیفی مانند کهیر یا برافروختگی پوست وجود داشته باشد. برخی از پزشکان مراحل آنافیلاکسی را به چهار دسته تقسیم می کنند:
مرحله اول: آنافیلاکسی خفیف اولین مرحله است و می تواند علائمی مانند بثورات پوستی یا قرمزی، خارش یا کهیر ایجاد کند.
مرحله دوم: آنافیلاکسی متوسط زمانی اتفاق می‌افتد که فرد علائم گسترده‌تری مانند بثورات پوستی و کهیر در حال گسترش یا تورم خفیف در لب یا زبان داشته باشد.
مرحله سوم: آنافیلاکسی شدید در مرحله بعدی اتفاق می‌افتد و فردی را شامل می‌شود که علائم دشواری در تنفس، تورم شدید، نبض ضعیف یا سرگیجه را نشان می‌دهد. فردی که در مرحله سوم آنافیلاکسی قرار دارد، شرایطی به نام شوک آنافیلاکسی را تجربه می کند.
مرحله چهارم: آنافیلاکسی تهدید کننده حیات آخرین مرحله است و شامل از دست دادن هوشیاری، ناتوانی در تنفس و جریان خون ناکافی به اندام های حیاتی است. فرد در این مرحله برای جلوگیری از مرگ نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارد.
شوک آنافیلاکتیک چیست؟
فردی که واکنش آنافیلاکتیک دارد، زمانی که فشار خونش به طور خطرناکی پایین بیاید، ممکن است دچار شوک آنافیلاکسی شود. بافت های برونش، که به حمل هوا کمک می کنند، ممکن است شروع به تورم کنند و باعث خس خس سینه، تنگی نفس و حتی از دست دادن هوشیاری شوند. شوک آنافیلاکتیک نیاز به درمان فوری دارد.
علائم آنافیلاکسی چیست؟
آنافیلاکسی معمولا با علائم پوستی کهیر یا خارش شروع می شود. در عرض چند دقیقه، ممکن است علائم شدیدتری را تجربه کنید، از جمله:
- تورم در گلو، لب ها و زبان
- تنگی نفس
- مشکل در بلع
- کهیر
- درد شکم
- تنگی قفسه سینه
- گرفتگی عضلات
- اسهال
- احساس عذاب یا ترس
- استفراغ
- خس خس سینه
علائم شوک آنافیلاکسی چیست؟
اگر متوجه علائم آنافیلاکسی شدید، فوراً از پزشک کمک بگیرید یا از داروهای آلرژی خود استفاده کنید. بدون درمان، علائم آنافیلاکسی شدیدتر و تهدید کننده زندگی ممکن است رخ دهد، از جمله علائم زیر:
- سبکی سر یا گیجی به دلیل افت فشار خون
- افزایش ضربان قلب
- ضعف ناگهانی
- بی هوشی
- ایست قلبی
علائم آنافیلاکسی از چه زمانی شروع می شود؟
معمولاً علائم در عرض 5 تا 30 دقیقه پس از تماس با آلرژن شروع می شود. به عنوان مثال، نیش زدن توسط زنبور عسل یا خوردن غذایی که به آن حساسیت دارید مانند بادام زمینی. اما علائم گاهی ممکن است بیش از یک ساعت بعد شروع شود.
آنافیلاکسی دوفازی چیست؟
آنافیلاکسی دو فازی زمانی است که پس از از بین رفتن اولین علائم، موج دوم علائم را تجربه می کنید. این موج دوم می تواند ساعت ها یا حتی چند روز پس از موج اول باشد. حدود 20 درصد از افرادی که آنافیلاکسی دارند به آنافیلاکسی دو فازی مبتلا می شوند.
عوارض آنافیلاکسی چیست؟
آنافیلاکسی شدید به طور بالقوه تهدید کننده زندگی است، به ویژه در افرادی که شرایط زمینه ای مانند بیماری قلبی یا بیماری ریوی (به ویژه آسم) دارند. این یک اورژانس پزشکی است که باید جدی گرفته شود تا خطر عوارض جدی به حداقل برسد.
چگونه آنافیلاکسی تشخیص داده می شود؟
اگر یک واکنش آلرژیک حتی خفیفداشته اید، با یک پزشک صحبت کنید. یک پزشک اغلب می تواند آنافیلاکسی را بر اساس علائم شما تشخیص دهد. آنها باید شما را به یک متخصص آلرژی ارجاع دهند، که می تواند آزمایش های بیشتر را انجام دهد، محرک ها را تعیین کند و به شما یاد دهد که چگونه از این محرک ها اجتناب کنید.
انجام این گام مهم می تواند از سلامت شما محافظت کند و حتی جان شما را نجات دهد. این برای هر کسی که هر نوع واکنش آلرژیک داشته باشد اعمال می شود.
چه آزمایشاتی می تواند آنافیلاکسی را تشخیص دهد؟
یک متخصص آلرژی ممکن است انجام آزمایش پوست یا آزمایش خون را برای تأیید آلرژی و شناسایی محرک آلرژیک خاص توصیه کند. متخصص آلرژی در یک تست پوستی مقدار کمی از آلرژن را روی پوست شما قرار می دهد تا ببیند آیا باعث واکنش می شود یا خیر. آزمایش خون نیز گاهی برای تشخیص آلرژی درخواست می شود.
آنافیلاکسی چگونه درمان می شود؟
اگر واکنش های آلرژیک به غذا یا یک حشره گزنده داشته اید، پزشک یک تزریق خودکار اپی نفرین (EpiPen) را تجویز می کند. این یک داروی تزریقی است، افراد مبتلا به آلرژی های شدید باید همیشه آن را همراه خود نگه دارند. برخی از افراد در صورت نیاز به دو تزریق برای کنترل علائم خود یا به عنوان پشتیبان، چندین تزریق EpiPen نیاز دارند.
اگر یک واکنش آنافیلاکتیک را تجربه کنید، دارو را به عضله بزرگ قسمت بیرونی بالای ران خود تزریق می کنید. اپی نفرین برای معکوس کردن علائم به سرعت عمل می کند.
پس از تزریق، فوراً کمک پزشکی دریافت کنید یا با اورژانس تماس بگیرید. اگر علائم بعد از 5 تا 15 دقیقه بهبود نیافت، در صورت در دسترس بودن، تزریق دوم را انجام بدهید. اگرچه بسیار موثر است، اما اثر اپی نفرین کوتاه مدت است. بنابراین، مهم است که بلافاصله پس از واکنش آنافیلاکتیک به دنبال مراقبت های پزشکی باشید، حتی اگر تزریق به بهبود علائم شما کمک کند.
منابع: