زینک یا روی یک ماده مغذی است که نقش های حیاتی بسیاری را در بدن ایفا می کند.
از آنجا که بدن به طور طبیعی روی تولید نمی کند، باید آن را از طریق غذا یا مکمل ها به دست آورد.
وجود زینک یا روی در برخی اعمال حیاتی بدن ضروری است، از جمله:
- کمک به بیان ژن
- واکنشهای آنزیمی
- عملکرد ایمنی
- سنتز پروتئین
- سنتز DNA
- التیام زخم
- رشد و نمو
روی به طور طبیعی در طیف گسترده ای از غذاهای گیاهی و حیوانی یافت می شود.
غذاهایی که به طور طبیعی حاوی این ماده معدنی نیستند، مانند غلات صبحانه، میان وعده ها و آرد، اغلب با فرم های مصنوعی روی غنی می شوند.
همچنین می توان از مکمل های روی یا مکمل های چند ماده مغذی که روی را تأمین می کنند، استفاده کرد.
زینک یا روی نقش مهمی در سیستم ایمنی بدن دارد، به همین دلیل زینک به برخی داروها افزوده می شود.
نقش زینک در بدن:
روی یک ماده معدنی حیاتی است که بدن به روشهای بی شماری از آن استفاده می کند.
در حقیقت، زینک یا روی بعد از آهن، دومین ماده معدنی کمیاب در بدن است.
زینک یا روی در فعالیت آنزیمها، هضم، عملکرد اعصاب و بسیاری از فرایندهای دیگر کمک می کنند.
زینک یا روی برای رشد و عملکرد سلولهای ایمنی حیاتی است.
این ماده معدنی همچنین برای سلامت پوست، سنتز DNA و تولید پروتئین بسیار ضروری است.
علاوه بر اینها، رشد و نمو بدن به دلیل نقش روی در رشد و تقسیم سلول، به زینک متکی است.
روی برای حس چشایی و بویایی نیز لازم است. کمبود روی می تواند توانایی چشایی یا بویایی را کاهش دهد.
عنصر روي تاثیر ویتامین D را در سوخت و ساز استخوان از طریق فعال سازي سنتز DNA در سلول هاي استخوانی افزایش می دهد.
نیاز به روي در دوران کودکی به علت رشد سریع حیاتی است. دیده شده است که مکمل روي تاثیر مثبتی بر رشد کودکان دچار کوتاه قدي تغذیه اي داشته است.
از دیگر نقش هاي روي مواردي مانند تولید مثل، سلامت پوست، نمو عصبی رفتاري، و مقاومت بدن در برابر ابتلا به بیماري ها است.
علائم کمبود زینک یا روي:
- بی اشتهایی
- افسردگی
- تغییر در یادگیري و درك
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- ریزش مو
- اسهال
- ناتوانی و ضعف
- آسیبهاي چشمی و پوستی
- کاهش غیرعادي وزن
- کاهش سرعت بهبود زخم
- کاهش حس چشایی و بویایی
- رشد غیرعادي یا کند نوزادان و کودکان
علل کمبود روي چیست؟
عوامل مختلفی سبب می شود که بدن در معرض کمبود روي قرار گیرد از جمله:
- مصرف زیاد مواد غذایی پرفیبر و فیتات مانند غلات سبوس دار و حبوبات پوست نگرفته
- سوء تغذیه
- گرسنگی و فقر غذایی به مدت طولانی
- افــزایش از دست دادن روي بدن به دلیل ابتلا به برخی بیماري ها از جمله اسهال هاي مزمن، سندرم هاي سوء جذب چربی، اختلالات کبدي، دیابت و برخی از بیماري هاي کلیوي که با دفع زیاد ادرار همراه هستند.
چه کسانی در معرض کمبود روي قرار میگیرند؟
گیاهخواران : ما بیشتر روي را از طریق مصرف گوشت یا محصولات تولیدشده با گوشت دریافت میکنیم. در نتیجه افراد گیاهخوار تا 50 درصد بیشتر به روي نیاز خواهند داشت.
افرادي که از بیماريهاي مربوط به روده رنج میبرند: افرادي که از بیماري کرون، بیماريهاي مربوط به کلیه، سندروم روده تحریکپذیر و غیره رنج میبرند نیز در معرض کمبود این ماده معدنی قرار میگیرند؛ چون به راحتی نمیتوانند روي را که از طریق مصرف مواد غذایی دریافت کرده اند جذب کنند.
زنان باردار و شیرده: از آنجایی که زنان باردار باید نیازهاي جنین خود را به این ماده معدنی تأمین کنند باید قبل از دوره بارداري روي بیشتري مصرف کنند، براي همین این افراد بیشتر از افراد معمولی به روي نیاز دارند.
کودکانی که هنوز شیر می خورند: بچه ها تا سن هفت ماهگی میتوانند نیاز روزانه شان به این ماده معدنی را از طریق شیر مادر تأمین کنند. اما بعد از هفت ماهگی نیاز روزانه به این ماده معدنی به میزان 50 درصد افزایش می یابد و شیر مادر به تنهاي جوابگوي این نیاز نخواهد بود.
افراد الکلی: از هر دو فرد الکلی یک نفر با کمبود روي مواجه است؛ چون بدن این افراد نمیتواند به اندازه کافی روي جذب کند و این ماده معدنی را از طریق ادرار دفع میکنند.
منابع غذایی حاوی زینک یا روی:
روي در تمام مواد غذایی حیوانی و گیاهی که منبع خوب پروتئین هستند، وجود دارد.
منابع غنی روي عبارتند از:
- صدف
- جگر
- انواع گوشت ها به ویژه گوشت قرمز (گوشت مرغ و ماهی هم حاوي روي هستند اما میزان روي در گوشت قرمز بیشتر است)
- تخم مرغ
- حبوبات مانند لوبیا و عدس
- غلات سبوس دار
- شیر و مواد لبنی
- انواع مغزها مانند بادام زمینی، گردو، بادام و فندق.
به طور کلی قابلیت جذب روي از منابع حیوانی بیشتر از منابع گیاهی است و در صورتی که قسمت اعظم روي دریافتی از منابع گیاهی تامین شود نیاز به این ریزمغذي افزایش می یابد. به طور کلی قابلیت جذب روي از گوشت 4 برابر غلات است. فیبر و فیتات از مهمترین عوامل کاهش جذب روي از رژیم غذایی هستند و در صورتی که مقدار کمی پروتئین حیوانی در وعده غذایی وجود داشته باشد، جذب روي از غذاهاي حاوي فیتات افزایش می یابد. میزان جذب روي بسته به وضعیت روي فرد از 15 تا 40 درصد متفاوت است. در افرادي که دچار کمبود روي هستند میزان جذب روي افزایش می یابد. جذب روي در دوران بارداري و شیردهی نیز افزایش می یابد.
منابع: