تکان دادن نوزاد (سندروم کودک لرزان) برای ساکت کردن او «سوء رفتاری» توصیف شده که می‌تواند به بهای جان نوزاد تمام شود. سندرم کودک لزران معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که والدین یا سایر مراقبان کودک را از عصبانیت یا ناامیدی نوزاد را به شدت تکان می‌دهند، اغلب به این دلیل که کودک گریه خود را متوقف نمی‌کند. نوزادان دارای ماهیچه های گردن بسیار ضعیفی هستند که نمی توانند به طور کامل سرهای نسبتاً بزرگ خود را تحمل کنند. تکان شدید باعث می شود سر کودک به شدت به جلو و عقب حرکت کند و در نتیجه آسیب مغزی جدی و گاه کشنده ایجاد کند. این مقاله که مطالعه آن برای پدر و مادران نوزادان الزامی می باشد، در بخش کودکان بهترین آزمایشگاه تهران تهیه شده است.
تکان دادن نوزاد می تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
هماتوم ساب دورال، که مجموعه ای از خون بین سطح مغز و سخت شامه است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که سیاهرگ هایی که از مغز به لایه سخت شامه متصل می شوند، فراتر از قابلیت ارتجاعی خود کشیده می شوند و باعث خونریزی می شود.
خونریزی زیر عنکبوتیه، که خونریزی بین عنکبوتیه و مغز (غشای عنکبوتیه شبکه ای اطراف مغز که از مایع نخاعی پر شده است)
ضربه مستقیم به مغز که در اثر برخورد مغز با سطوح داخلی جمجمه ایجاد می شود.
بریده شدن یا شکستن شاخه‌های سلول عصبی در ساختارهای عمیق‌تر مغز ناشی از حرکت خشونت‌آمیز به مغز.
آسیب غیر قابل برگشت به مغز ناشی از کمبود اکسیژن در صورت قطع تنفس کودک در حین لرزش.
آسیب بیشتر به سلول های مغز زمانی رخ می دهد که سلول های عصبی آسیب دیده مواد شیمیایی آزاد می کنند که به کمبود اکسیژن در مغز می افزاید.
آسیب‌های گفته شده حتی اگر به مرگ نوزاد منجر نشود آثار قابل توجهی روی توانایی‌های بصری، حرکتی و تفکری او می‌گذارد و موجب اختلال رفتاری و کلامی او خواهد شد. آمارها نشان می‌دهند که احتمال مرگ نوزاد بر اثر این تکان‌های شدید ۱۰ درصد و احتمال آسیب دیدن او تا ۷۵ درصد است.
سایر آسیب های مرتبط با این سوء رفتار عبارتند از:
- خونریزی های شبکیه چشم
- شکستگی های جمجمه ناشی از ضربه، زمانی که کودک روی یک سطح سخت یا نرم پرتاب می شود.
- شکستگی استخوان های دیگر، از جمله دنده ها، استخوان کتف و اندام ها؛ کبودی در صورت، سر و کل بدن.
این سندرم عمدتاً در کودکان زیر دو سال دیده می شود و میانگین سنی قربانیان بین سه تا هشت ماه است. با این حال، کودکان تا پنج سال هم قربانی این آزار بوده اند. عامل آزار اغلب پدر، مادر و پرستار است. والدینی که به دلیل شرایط محیطی، اجتماعی، بیولوژیکی یا مالی استرس را تجربه می کنند، ممکن است بیشتر مستعد رفتارهای تکانشی و خشونت آمیز باشند. کسانی که با خشونت خانگی و/یا سوء مصرف مواد مخدر درگیر هستند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ایجاد این سوء استفاده باشند.
علائم و نشانه های سندروم کودک لرزان عبارتند از:
اغلب هیچ شواهد خارجی آشکاری از آسیب یا نشانه فیزیکی خشونت وجود ندارد که منجر به تشخیص این سندرم شود. مراقبان و حتی پزشکانی که از اتفاقی که برای نوزاد افتاده آگاه نیستند، ممکن است آسیب‌هایی را که عمدتاً داخلی هستند، تشخیص ندهند، و ناراحتی کودک را به دلیل زمینه‌ای مانند ویروس نسبت می‌دهند.
علائم این بیماری متفاوت است و در اثر تورم عمومی مغز ایجاد می شود. علائم ممکن است بلافاصله پس از تکان دادن ظاهر شوند و معمولاً در عرض 6-4 ساعت به اوج خود می رسند. علائم و نشانه های زیر ممکن است نشان دهنده سندرم کودک تکان باشد:
- تغییر سطح هوشیاری
- خواب آلودگی همراه با تحریک پذیری
- کما
- تشنج
- مردمک های گشاد شده که به نور پاسخ نمی دهند
- کاهش اشتها
- استفراغ
- حالتی که در آن سر به عقب خم شده و به پشت قوس دارد
- مشکلات تنفسی
- تنفس غیر طبیعی آهسته و کم عمق
- ایست قلبی
- مرگ
یافته های فیزیکی در معاینه پزشکی:
- خونریزی های شبکیه
- خونریزی مغزی
- پارگی
- کوفتگی
- ضربه مغزی
- کبودی در صورت، پوست سر، بازوها، شکم یا پشت
- تورم بافت نرم که ممکن است نشان دهنده شکستگی جمجمه یا سایر استخوان ها باشد
- صدمات شکمی
- صدمات قفسه سینه
- فشار خون پایین غیر طبیعی
به طور معمول، نوزادان زنده مانده با این سندرم ممکن است هر یک از ناتوانی های زیر را داشته باشند:
- فلج مغزی
- فلج اندامها
- از دست دادن بینایی
- عقب ماندگی ذهنی
- صرع
- تشنج
صدها کودک هر ساله قربانی این سندروم هستند. اغلب این سوء رفتار در ماه‌‌های دوم تا چهارم زندگی نوزاد و از سوی بزرگسالان خانواده وی یا پرستارکودک صورت می‌گیرد. طبق آمار سال ۲۰۱۷ در فرانسه هر نوزاد قربانی دستکم ۱۰ بار تکان خوردن را تجربه کرده است. تعداد قربانیان پسر بیشتر است. نظام قضایی فرانسه سندروم تکان دادن بچه را جرم می‌داند و ارتکاب آن می‌تواند دستکم ۳ سال زندان را به‌دنبال داشته باشد.
بزرگسالانی که صبر خود را در برابر یک نوزاد از دست می‌دهند باید طلب کمک کنند و نباید از اینکه درباره نگرانی و نقطه ضعف خود با دیگران حرف می‌زنند ابایی داشته باشند.
متخصصان می‌گویند اگر عصبانی هستید بهتر است نوزاد خود را روی کمر بخوابانید و اتاق را ترک کنید. این کارهیچ خطری برای او نخواهد داشت در حالیکه خشم شما می تواند آسیب‌های جبران ناپذیری روی مغز نوزاد دلبندتان داشته باشد.
منابع: