انواع کم خونی و علل آن
بیش از 400 نوع کم خونی وجود دارد و آنها به سه گروه تقسیم می شوند:
- کم خونی ناشی از از دست دادن خون
- کم خونی ناشی از کاهش یا تولید معیوب گلبول های قرمز
- کم خونی ناشی از تخریب گلبول های قرمز خون
کم خونی ناشی از از دست دادن خون
با خونریزی می توانید گلبول های قرمز خون را از دست دهید. علل این امر می تواند شامل موارد زیر باشد:
- بیماری های دستگاه گوارش مانند زخم، بواسیر، ورم معده (التهاب معده) و سرطان
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند آسپیرین یا ایبوپروفن که می تواند باعث زخم و ورم معده شود
- دوران قاعدگی، به خصوص اگر قاعدگی شدید باشد.
- پس از سانحه یا بعد از جراحی
با این نوع کم خونی، بدن ممکن است سلولهای خونی کافی ایجاد نکند، یا ممکن است آنطور که باید کار نکند. سایر شرایط مرتبط با این دلایل کم خونی عبارتند از:
- مشکلات مغز استخوان و سلول های بنیادی
- نارسایی کمبود آهن
- کم خونی سلول داسی شکل
- کم خونی کمبود ویتامین، به ویژه فولات
مشکلات مغز استخوان و سلول های بنیادی ممکن است بدن را از تولید گلبول های قرمز به اندازه کافی باز دارد. برخی از سلول های بنیادی مغز استخوان های به سلول های قرمز خون تبدیل می شوند. اگر سلول های بنیادی کافی وجود نداشته باشد، اگر به درستی کار نکند یا سلول های دیگری مانند سلول های سرطانی جایگزین آنها شوند، ممکن است دچار کم خونی شوید. کم خونی ناشی از مشکلات مغز استخوان یا سلول های بنیادی شامل موارد زیر است:
کم خونی آپلاستیک: زمانی اتفاق می افتد که سلول های بنیادی کافی نداشته باشید یا اصلاً آن را نداشته باشید. شما ممکن است به دلیل ژنتیکی دچار کم خونی آپلاستیک شوید یا مغز استخوان شما به دلیل داروها، پرتودرمانی، شیمی درمانی یا عفونت آسیب دیده باشد. سایر بدخیمی هایی که معمولاً مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می دهند، شامل میلوم متعدد یا سرطان خون است. بعضی اوقات، هیچ دلیل مشخصی برای کم خونی آپلاستیک وجود ندارد.
مسمومیت با سرب: سرب برای مغز استخوان سمی است و باعث می شود گلبولهای های قرمز خون کاهش یابند. مسمومیت با سرب می تواند هنگامی اتفاق بیفتد که بزرگسالان در محل کار با سرب در تماس باشند.
تالاسمی: با مشکلی در ایجاد هموگلوبین اتفاق می افتد (4 زنجیره به درستی تشکیل نشده است). گلبول های قرمز بسیار کوچکی ایجاد می شوند - اگرچه تالاسمی می تواند بدون علامت باشد، یا ممکن است شدید باشد. این بیماری ژنتیکی است و معمولاً افراد نژاد مدیترانه ای، آفریقایی، خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا را تحت تأثیر قرار می دهد. این وضعیت ممکن است از خفیف تا تهدید کننده زندگی باشد.
کم خونی فقر آهن: به این دلیل اتفاق می افتد که آهن معدنی کافی در بدن ندارید. مغز استخوان شما برای ساختن هموگلوبین، به آهن نیاز دارد. کم خونی فقر آهن می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- یک رژیم غذایی بدون آهن کافی، به ویژه در نوزادان، کودکان، نوجوانان، گیاهخواران
- داروهای خاص، غذاها و نوشیدنی های کافئین دار
- بیماریهای گوارشی مانند بیماری کرون
- اهدای خون مداوم
- بارداری و شیردهی
- خونریزی زیاد در دوران قاعدگی
یک علت شایع کم خونی فقر آهن، خونریزی مزمن است که معمولاً از یک قسمت از دستگاه گوارش انجام می شود.
کم خونی داسی شکل: نوعی اختلال است که در ایالات متحده، عمدتا آفریقایی آمریکایی ها و اسپانیایی تبارها را تحت تأثیر قرار می دهد. گلبول های قرمز خون که معمولاً گرد هستند، به دلیل مشکلی در ژن های، هلالی شکل می شوند. کم خونی هنگامی ایجاد می شود که گلبول های قرمز سریع تجزیه می شوند، بنابراین اکسیژن به اندام ها نمی رسد. گلبول های قرمز هلالی شکل نیز می توانند در رگ های خونی کوچک گیر کرده و باعث درد شوند.
کم خونی با کمبود ویتامین: می تواند زمانی اتفاق بیفتد که ویتامین 12B و فولات کافی دریافت نکنید. بدن برای ساخت گلبول های قرمز به این دو ویتامین نیاز دارد. این نوع کم خونی می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
کمبود رژیم غذایی: اگر گوشت کم مصرف می کنید، ممکن است ویتامین 12B کافی دریافت نکنید. اگر سبزیجات را بیش از حد بپزید یا مقدار کافی از آنها را نخورید، ممکن است فولات کافی دریافت نکنید.
کم خونی مگالوبلاستیک: وقتی ویتامین 12B، فولات یا هر دو را کافی دریافت نمی کنید.
کم خونی پرخطر: هنگامی که بدن شما ویتامین 12B به اندازه کافی جذب نمی کند.
از دیگر دلایل کمبود ویتامین می توان به داروها، سو مصرف الکل و بیماری های روده ای اشاره کرد.
کم خونی همراه با سایر بیماری های مزمن:
معمولاً زمانی اتفاق می افتد که بدن شما هورمون کافی برای ساختن گلبول های قرمز نداشته باشد. شرایطی که باعث این نوع کم خونی می شود شامل موارد زیر است:
- بیماری پیشرفته کلیه
- کم کاری تیروئید
- پیری
- بیماری های طولانی مدت، مانند سرطان، عفونت، لوپوس، دیابت و آرتریت روماتوئید
کم خونی ناشی از تخریب سلول های قرمز خون
هنگامی که گلبول های قرمز خون شکننده هستند و نمی توانند استرس ناشی از بیماری در بدن را کنترل کنند، ممکن است ترکیده و باعث کم خونی همولیتیک شود. ممکن است این بیماری را در بدو تولد داشته باشید یا بعداً به وجود آید. گاهی اوقات، دلایل کم خونی همولیتیک مشخص نیست، اما می تواند شامل موارد زیر باشد:
- بیماریهای سیستم ایمنی بدن، مانند لوپوس. این بیماری ممکن است برای هر کسی، حتی یک جنین در رحم یا یک نوزاد تازه متولد شده اتفاق بیفتد. که به آن بیماری همولیتیک نوزادی گفته می شود.
- شرایطی که می تواند از طریق ژن ها منتقل شود، مانند کم خونی داسی شکل، تالاسمی و پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک (TTP)
- بزرگ شدن طحال: این امر در موارد نادر می تواند گلبول های قرمز خون را به دام بیندازد و آنها را خیلی زود از بین ببرد.
- عواملی که بدن شما را تحت فشار قرار می دهد، مانند عفونت ها، داروها، سم مار یا عنکبوت یا برخی غذاها.
- سموم ناشی از بیماری پیشرفته کبدی یا کلیوی
- پیوندهای عروقی، دریچه های مصنوعی قلب، تومورها، سوختگی های شدید، وجود برخی مواد شیمیایی، فشار خون شدید و اختلالات لخته شدن
تشخیص کم خونی
آزمایش کامل شمارش خون (CBC) گلبولهای قرمز خون، هموگلوبین و سایر قسمتهای خون را اندازه گیری می کند. پزشک شا پس از CBC در مورد سابقه خانوادگی و سابقه پزشکی سوال خواهد کرد. آنها احتمالاً آزمایشاتی انجام می دهند، از جمله:
شمارش گلبولهای سفید خون، بررسی شکل گلبولهای قرمز خون و جستجوی سلولهای غیرمعمول
شمارش رتیکولوسیت برای بررسی سلولهای قرمز نابالغ
درمان کم خونی
درمان به نوع کم خونی بستگی دارد. همانطور که برای ابتلا به کم خونی دلایل زیادی وجود دارد، بنابراین درمان های زیادی نیز در دسترس هستند.
اگر کم خونی آپلاستیک دارید، ممکن است به دارو، انتقال خون یا پیوند مغز استخوان (که در آن سلول های بنیادی اهدا کننده دریافت می کنید) نیاز داشته باشید.
اگر کم خونی همولیتیک دارید، ممکن است به دارویی نیاز داشته باشید که سیستم ایمنی بدن شما را مهار کند. پزشک ممکن است شما را به پزشک متخصص مشکلات عروقی ارجاع دهد.
اگر علت کم خونی از دست دادن خون باشد، ممکن است برای یافتن علت و رفع خونریزی جراحی لازم باشد. اگر دچار کم خونی فقر آهن هستید، احتمالاً باید مکمل های آهن مصرف کرده و رژیم غذایی خود را تغییر دهید.
درمان کم خونی سلول داسی شامل مکمل های اسید فولیک یا اکسیژن درمانی است.
اگر کمبود ویتامین 12B یا فولات دارید، مکمل هایی برای شما تجویز می شود .
تالاسمی معمولاً نیازی به درمان ندارد، اما اگر تالاسمی ماژور باشد، ممکن است تزریق خون، پیوند مغز استخوان یا جراحی انجام شود.
منابع: