خون مخفی مدفوع (FOB) به حالتی گفته می‌شود که خون به‌طور مشهود در مدفوع مشخص نیست. حضور هموگلوبین در مدفوع نشان دهنده خونریزی داخلی همراه با شرایط پاتولوژیک دستگاه گوارش است.
آزمایش خون مخفی مدفوع، نوعی غربالگری است که به دنبال خون پنهان (مخفی) در مدفوع است. این آزمایش می تواند آثار کوچکی از خون را که به راحتی قابل مشاهده نیست را شناسایی کنید. این آزمایش به پزشکان کمک می کند تا بیماریهای مختلف مربوط به دستگاه گوارش را تشخیص دهند.
همچنین آزمایش خون مخفی مدفوع را می توان با امکان نمونه گیری در منزل نیز انجام داد.
وجود خون در مدفوع به این معنی است که در جایی از دستگاه گوارش خونریزی وجود دارد. این نوع خونریزی طبیعی نیست و معمولاً نشانه یک بیماری است، بیماری های زیر میتوانند باعث ظهور خون در مدفوع شوند:
- کم خونی
- کولیت
- سرطان کولورکتال
- دیورتیکولوز، (ناحیه ای حباب مانند بر روی دیواره روده بزرگ).
- بواسیر، (وریدهای متورم داخل راست روده یا خارج از مقعد).
- پولیپ روده بزرگ
- زخم ها
چرا آزمایش خون مخفی مدفوع انجام می شود؟
اگر علائم خاصی مانند درد شکم، خستگی، درد در اطراف راست روده یا خونریزی مقعدی دارید، پزشک ممکن است آزمایش خون مخفی مدفوع را توصیه کند. شایع ترین دلیل FOBT غربالگری سرطان کولورکتال است.
آزمایش خون مخفی مدفوع به تنهایی نمی تواند سرطان روده بزرگ یا هر مشکل گوارشی را تشخیص دهد. بسته به نتایج FOBT ، ممکن است برای تایید تشخیص نیاز به آزمایش بیشتری داشته باشید.
برای افراد بین 45 تا 75 سال که در معرض متوسط خطر ابتلا به سرطان کولورکتال هستند، غربالگری منظم سالانه توصیه می شود.
آیا آزمایش خون در مدفوع FOBT در خانه قابل انجام است؟
شما می توانید FOBT را در منزل انجام دهید(نمونه گیری در منزل). سپس کیت آزمایش تکمیل شده را به آزمایشگاه تحویل دهید.
خطرات و محدودیت های آزمایش خون مخفی مدفوع عبارتند از:
این تست همیشه دقیق نیست اگر سرطان یا پولیپ شما خونریزی نداشته باشد، آزمایش خون مخفی مدفوع می تواند در صورت وجود سرطان، نتیجه منفی را نشان دهد (نتیجه منفی کاذب).
اگر خونریزی از منابع دیگر مانند زخم معده، هموروئید یا حتی خون بلعیده شده از دهان یا بینی باشد، آزمایش شما می تواند نتیجه مثبتی را نشان دهد (نتیجه مثبت کاذب).
انجام آزمایش خون مخفی مدفوع ممکن است منجر به آزمایشات اضافی شود. اگر نتیجه آزمایش خون مخفی مدفوع شما مثبت باشد، پزشک ممکن است آزمایشهای دقیق تری را برای بررسی داخل روده بزرگ مانند کولونوسکوپی توصیه کند.
غذاهای مختلف، مکمل‌های غذایی و داروها میتوانند نتایج برخی از آزمایشهای خون مخفی مدفوع را تحت تأثیر قرار دهند - یا منجر به نتیجه مثبت کاذب یا منفی کاذب شوند. ممکن است پزشک از شما بخواهد قبل از انجام آزمایش از مصرف برخی غذاها یا داروها اجتناب کنید.
حدود سه روز قبل از آزمایش، باید از موارد زیر اجتناب کنید:
- برخی از میوه ها و سبزیجات، از جمله بروکلی و شلغم
- گوشت قرمز
- مکمل های ویتامین C
- مسکن‌ها مانند آسپرین و ایبوپروفن
انواع آزمایش خون مخفی مدفوع چیست؟
سه نوع FOBT وجود دارد:
آزمایش خون مخفی مدفوع گایاک (gFOBT): خون پنهان در مدفوع را با استفاده از ماده شیمیایی به نام گایاک تشخیص می دهند.
آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع (iFOBT یا FIT): با استفاده از آنتی بادی ها، آثار خون را در مدفوع پیدا می کند.
FIT-DNA: غربالگری برای تغییرات DNA مرتبط با سرطان کولورکتال.
چگونه باید برای آزمایش خون مخفی مدفوع آماده شد؟
برای انجام تست iFOBT/FIT ، نیازی به تنظیم رژیم غذایی خود ندارید.
ممکن است لازم باشد قبل از انجام gFOBT رژیم غذایی و داروهای خود را تنظیم کنید - برخی غذاها و داروها می توانند باعث نتیجه مثبت کاذب شوند. قبل از قطع هر دارویی با پزشک خود صحبت کنید.
در روزهای منتهی به آزمایش gFOBT، مصرف فیبر را افزایش دهید.
چند روز قبل از آزمایش مصرف داروها و مکمل های زیر را کاهش دهید:
- داروهای رقیق کننده خون
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) از جمله آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن
- گوشت قرمز
- مکمل های ویتامین مانند آهن و ویتامین C
نتایج آزمایش خون مخفی مدفوع چگونه تفسیر می شوند؟
اگر نتایج آزمایش خون مخفی مدفوع نشان داد که خون در مدفوع وجود دارد، به این معنی است که احتمالاً جایی در دستگاه گوارش خود خونریزی دارید. اما این همیشه به این معنی نیست که شما سرطان دارید. سایر شرایطی که ممکن است باعث ایجاد خون در مدفوع شما شود عبارتند از: زخم، هموروئید، پولیپ و تومورهای خوش خیم (نه سرطانی).
اگر در مدفوع شما خون وجود دارد، احتمالاً پزشک آزمایشات بیشتری را برای تعیین محل دقیق و علت خونریزی شما توصیه می کند. رایج ترین آزمایش برای پیگیری بیشتر کولونوسکوپی است.
غربالگری منظم سرطان کولورکتال، مانند آزمایش خون مخفی مدفوع، ابزار مهمی در مبارزه با سرطان است. مطالعات نشان می‌دهد که آزمایشهای غربالگری می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان کمک کند و ممکن است مرگ و میر ناشی از این بیماری را کاهش دهد.
اگر تصمیم دارید از آزمایش خون مخفی مدفوع برای غربالگری سرطان کولورکتال خود استفاده کنید، باید هر سال این آزمایش را انجام دهید.
شما می توانید کیت های جمع آوری مدفوع gFOBT و FIT را خریداری کنید. اکثر این آزمایش ها از شما می خواهند که نمونه ای از مدفوع خود را به آزمایشگاه بفرستید. اما برخی از آزمایش ها را می توان به طور کامل در منزل انجام داد(نمونه گیری در منزل) و نتایج آن را به شرح زیر تفسیر کرد:
مثبت: دو خط رنگی مجزا ظاهر می شود و یک خط باید در ناحیه (C) خط کنترل و دیگری در ناحیه خط تست (T) باشد.
منفی: یک خط رنگی در ناحیه خط کنترل (C) ایجاده شده و هیچ خطی در ناحیه تست (T) به وجود نمی آید.
نامعتبر: نتیجه در صورتی نامعتبر است که هیچ خطی در ناحیه خط کنترل (C) ظاهر نشود، حتی اگر خطی در ناحیه خط تست به وجود بیاید اما در ناحیه کنترل خطی ظاهر نشود، تست نامعتبر است و باید مجدا تکرار شود.
منابع: